آشنایی با انواع هنر
«هنر» (Art) به زبان ساده، به هر اثر یا فرایندی گفته می‌شود که در نتیجه به‌‌‌کارگیری خلاقیت، مهارت و تخیل هنرمندان خلق می‌شود و دیگران می‌توانند آن را از طریق حواس خود تجربه کنند. بر اساس همین تعریف، مهم‌ترین انواع هنر را می‌توان به‌صورت نقاشی، مجسمهسازی، ادبیات، معماری، تئاتر، فیلم و موسیقی، تحت عنوان هنرهای هفتگانه جهانی نام برد. آشنایی با انواع هنر به ما کمک می‌کند جهان اطرافمان را بهتر درک کنیم زیرا هنر آینه‌ای است که ارزش‌های فرهنگی، عواطف و ایده‌‌های هنرمندان مختلف را بازنمایی می‌کند.
در بسته‌نگار شما می‌توانید قدم به قدم با هنر آشنا شوید، از نقاشی تا موسیقی و از مجسمهسازی تا داستان‌گویی. این مجموعه فرصتی است برای پرورش ذهنی خلاق و تقویت ذوق هنری در هر سنی.
انواع هنر هفتگانه جهانی
مفهوم هنر در طول تاریخ، تعاریف مختلفی داشته است؛ واژه هنر به‌خودی خود به مفهوم گسترده‌ای اشاره دارد و هر فردی ممکن است آن را بر اساس نظر شخصی خود تعریف کند. از سوی دیگر، آثار هنری را می‌توان بر اساس «مدیوم» (Medium) یا روش و ابزارهای ایجاد دسته‌بندی کرد. در متداول‌ترین دسته‌بندی انواع و اقسام هنر، اغلب آثار هنری را می‌توان به یکی از دسته‌‌بندی‌های هفتگانه هنر متعلق دانست.
بر اساس این دسته‌بندی سنتی و تاریخی، انواع هنر عبارت‌اند از:
- «نقاشی» (Painting)
- «مجسمهسازی» (Sculpture)
- «ادبیات» (Literature)
- «معماری» (Architecture)
- «تئاتر» (Theater)
- «سینما» (Cinema)
- «موسیقی» (Music)
هریک از انواع هنر، علاوه بر اینکه به روش‌های متفاوتی خلق می‌شوند، به روش‌های متفاوتی هم ابراز می‌شوند. در حقیقت فرقی ندارد که خود اثر هنری چقدر متفاوت باشد یا چه نوع تاثیری روی ما بگذارد. یک نکته در مورد هنر همیشه صادق است و آن این است که هنر میتواند احساسات مختلفی را از غم و اندوه تا شادی و تحسین در ما بیدار کند.
در گذشته، برای معرفی انواع هنر از اصطلاح «هنرهای آزاد» (Liberal Arts) استفاده می‌شد که شامل «دستور زبان» (Grammar)، «منطق» (Logic)، «بلاغت» (Rhetoric)، «حساب» (Arithmetic)، «هندسه» (Geometry)، «نجوم» (Astronomy) و «موسیقی» (Music) بود.
بنابراین در گذشته‌های بسیار دور، فقط موسیقی و ادبیات به‌عنوان نوعی هنر شناخته می‌شدند. کم‌کم از دوره قرون وسطی به بعد، مجسمهسازی و نقاشی و انواع جدید‌تر هنر به این فهرست اضافه شدند و هنرهای آزاد رفته‌رفته به تاریخ پیوستند.
هنر اول: موسیقی
موسیقی آخرین نوع هنر از دسته‌بندی هنرهای هفتگانه جهانی است. هنر موسیقی از زبان و کلمه هم فراتر می‌رود و از کنار هم قرار دادن قطعات صوتی کوتاه و ارتعاش آن‌ها برای ساخت یک قطعه موسیقی استفاده می‌کند. عناصری مانند ملودی‌ها، ریتم‌ها، طنین‌های صدا، ابزار و آلات موسیقی و صدای افراد ازجمله عناصر جان‌بخشی به آثار هنری موسیقی هستند.
در زیر، تصویری بسیار قدیمی از ارکستر فیلارمونیک در نیویورک را مشاهده می‌کنید:
هنر موسیقی تاریخ طولانی دارد؛ از دوران باستان تا پن‌فلوت‌های قرن ۲۱ موسیقی پاپ، دقیقا مشخص نیست که اولین قطعات موسیقی از چه زمانی خلق شدهاند. این آثار مانند آثار هنرهای نمایشی، قابل‌لمس نیستند و با اجرای هنرمند بیان می‌شوند. به همین دلیل است که طبیعت ناپایدار و زودگذری دارند. موسیقی یکی از احساسی‌ترین انواع هنر است و اثر مستقیمی روی ذهن مخاطب دارد.
هنر دوم: مجسمه سازی
هنر مجسمهسازی دومین نوع اصلی هنر و بخشی از «هنرهای بصری یا تجسمی» (Visual Arts) است. در هنر مجسمهسازی، هنرمندان مانند آنچه در نقاشی، طراحی و عکاسی می‌بینیم، خود را به سطوح دوبعدی محدود نمی‌کنند و آثاری سه‌بعدی اغلب با استفاده از موادی مانند سنگ مرمر، چوب، مس، برنز، خمیر یا سرامیک خلق میکنند.
در نمونه‌های مدرن‌تر هنر مجسمهسازی، از دانه‌های شن، شیشه، کاغذ و مدیوم‌های دیگر برای ساخت مجسمه استفاده می‌شود.
همان‌طور که پیشرفت‌های اخیر در حوزه تکنولوژی، روی موادی که مجسمه‌سازان برای خلق آثار خود استفاده میکنند، اثرگذار بوده است، هنرمندان مجسمه‌ساز در دنیای مدرن، ساخت اشیای روزمره را نیز در مجسمهسازی باب کرده‌اند. با ورود «هنر چیدمان» (Installation Art) نیز، مجسمه‌های دنیای مدرن دیگر اشیای ثابت نیستند و اشیای تزیینی و … را نیز شامل می‌شوند.
در طول قرن بیستم، هنر مجسمهسازی نیز مانند نقاشی به سمت سبک آبستره (انتزاعی) حرکت کرده و از ساخت مجسمه‌های فیگوراتیو و واقعی به آثار مینیمال‌تر گرایش پیدا کرده است.
در این آثار، اشکال ساخته‌شده لزوما نماینده و نشان‌دهنده عناصر موجود در دنیای واقعی نیستند زیرا هدف بازنمایی دقیق واقعیت نیست و هنرمند به‌دنبال انتقال انتقال ایده‌ها و فرم‌های انتزاعی است.
تصویر زیر، مجسمه «پرنده در فضا» (Bird In Space) اثر «کنستانتین برانکوشی» (Constantine Brancusi) را نشان می‌دهد:
مشهورترین آثار در هنر مجسمهسازی
قدمت هنر مجسمهسازی به هزاران سال پیش برمی‌گردد. ازجمله شناخته‌شده‌ترین آثار و تندیس‌ها در قرون مختلف، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:- «تندیس داوود» (David) اثر میکل آنژ
- مجسمه «ابوالهول بزرگ جیزه» (The Great Sphinx of Giza) در اهرام مصر
- سردیس «فرنانده» (Fernande) اثر پابلو پیکاسو
- تندیس «دروازه‌های جهنم» (Gates of Hell) اثر آگوست رودن
- تندیس «مسیح نجات‌دهنده» (Christ the Redeemer) در ریو دو ژانیرو کشور برزیل
نکته مهم: نقاشی، مجسمهسازی و هنرهای زیرمجموعه این دو را از انواع «هنرهای تجسمی یا بصری» (Visual Arts) در نظر می‌گیرند چون مبتنی بر حس بینایی مخاطب هستند. آثار هنرهای تجسمی از ترکیب خطوط، رنگ‌ها اشکال، فرم‌ها، بافت‌ها یا ترکیبی از این موارد، که به آن‌ها مبانی هنر تجسمی گفته می‌شود، خلق می‌شوند و اغلب با چشم مخاطب قابل‌دریافت هستند.
علاوه بر نقاشی و مجسمهسازی، چاپ دستی، طراحی، عکاسی، معماری و زیر‌شاخه‌های هنرهای زیبا و هنرهای دیجیتال زیرمجموعه هنرهای تجسمی قرار می‌گیرند. هنرهای تجسمی اغلب با هدف به چالش کشیدن دیدگاه‌ها، تقویت خلاقیت و تصور و غنی کردن فرهنگ جوامع در سراسر جهان خالق می‌شوند.
هنر سوم: نقاشی
نقاشی، گسترده‌ترین و مشهورترین نوع هنر است. در هنر نقاشی، هنرمند نقاش روی یک سطح دوبعدی کار می‌کند. این سطح معمولا یک بوم نقاشی از جنس کتان یا پنبه است اما بسیاری از نقاشان از سطوح فلزی یا پلاستیکی مانند سطوح مسی یا لینولئوم هم برای خلق آثار خود استفاده میکنند.
نقاشان از مواد مختلفی برای کشیدن نقاشی استفاده میکنند. ازجمله مهم‌ترین مدیوم‌های نقاشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- «رنگ‌روغن» (Oil paint): در این نوع نقاشی، رنگ با روغن بَزرَک (کتان)، روغن گردو یا روغن تربانتین ترکیب می‌شود.
- «تمپرا» (Tempera): در تکنیک قدیمی و تمپرا، هنرمند از تخم‌مرغ و آب استفاده می‌کند.
- «رنگ اکریلیک» (Acrylic): در نقاشی با رنگ اکریلیک، هنرمند فقط رنگ را با آب ترکیب می‌کند.
البته، رنگ تنها ماده‌ای نیست که نقاشان از آن برای ایجاد آثار خود استفاده میکنند. آبرنگ، گواش، گچ، مدادهای مختلف یا استفاده از رنگدانه‌های طبیعی نیز ازجمله مواد مورداستفاده نقاشان است.
مشهورترین آثار و سبک‌های هنر نقاشی
هنر نقاشی خود شامل انواع و سبک‌های متنوعی است که هرکدام در نتیجه خلاقیت نقاشان و در بازه‌های زمانی مختلف ایجاد شدهاند. ازجمله محبوبترین این سبک‌ها و آثار مشهور هرکدام نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- «امپرسیونیسم» (Impressionism) مانند تابلوی «نیلوفرهای آبی» (Water Lilies) از کلود مونه
- «اکسپرسیونیسم» (Expressionism) مانند تابلوی «جیغ» (Scream) از ادوارد مونک
- «رئالیسم» (Realism) مانند تابلوی «مونا لیزا» (Mona Lisa) از لئوناردو داوینچی
- «باروک» (Baroque) مانند «دختری با گوشواره مروارید» (Girl With a Pearl Earring) اثر یوهانس فرمیر
- «کوبیسم» (Cubism) مانند «گرنیکا» (Guernica) اثر پابلو پیکاسو
نقاشی «دختری با گوشواره مروارید» (A Girl with Pearl Earing) اثر «ورمیر»
هنر چهارم: ادبیات
این نوع هنر از قدرت و جادوی کلمات و نوشته‌ها برای برانگیختن احساسات و اثرگذاری روی افراد استفاده می‌کند. به بیان کامل‌تر، در هنرهای ادبی از زبان به‌عنوان وسیله‌ای برای بیان احساسات، تفکرات و ایده‌ها استفاده می‌شود.
هنرهای ادبی یکی از محبوبترین انواع هنر بین مردم هستند و نویسندگان و شاعران ایده‌ها، افکار و احساسات خود را به‌صورت «شعر» (Poetry)، «نثر» (Prose)، «نمایشنامه» (Play) و «دراما» (Drama) در قالب ادبیات «داستانی» (Fiction) و «غیرداستانی» (Non-fiction) ابراز میکنند. مطالعه آثار ادبی معمولا به‌خاطر چینش کلمات، لحن نویسنده و زبان متن برای خوانندگان لذت‌بخش است.
هنرهای ادبی نیز مانند نقاشی در طول قرن‌ها دستخوش تغییرات بسیاری شده است و بیشتر از هرچیزی از جنبش‌های هنرهای بصری مانند «رئالیسم» (Realism)، «رمانتیزیسم» (Romanticism) و «سوررئالیسم» (Surrealism) تاثیر گرفته‌اند.
برای مثال، جنبش هنری اکسپرسیونیسم در ادبیات باعث شد نویسندگان از عناصر هیجان‌نمایی مانند تحریف واقعیت و وجود شخصیت‌های غیرمعقول در آثار خود استفاده کنند که آثاری مانند «مسخ» و «سرزمین بی‌حاصل» در نتیجه آن خلق شدند.
از سوی دیگر، بسیاری از آثار ادبی علاوه بر ایجاد حس لذت یا بیدار کردن حس همدردی در خوانندگان، برای ابراز دیدگاه اجتماعی یا سیاسی نویسنده مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند تاثیر عمیقی روی فرهنگ جامعه بگذارند.
برای مثال، «جورج اورول» (George Orwell) در بسیاری از آثار خود ازجمله کتاب «قلعه حیوانات» (Animal Farm) در نقد حکومت‌های سرکوبگر داستان‌نویسی کرده است.
مشهورترین آثار در هنر ادبیات
در طول تاریخ، آثار ادبی بسیاری در طول تاریخ، به‌عنوان شاهکارهای ادبی شناخته شدهاند. در فهرست زیر به چند اثر مهم در ژانرهای مختلف ادبی اشاره کرده‌ایم:
- «هملت» (Hamlet) اثر ویلیام شکسپیر در ژانر تراژدی
- «کمدی الهی» (The Divine Comedy) اثر دانته آلیگری در ژانر شعر حماسی
- «جنگ و صلح» (War and Peace) اثر لئو تولستوی در ژانر رمان تاریخی
- «دون کیشوت» (Don Quixote) اثر میگل سروانتس در ژانر رمان
- «جنایات و مکافات» (Crime and Punishment) اثر تئودور داستایوفسکی در ژانر ادبیات داستان
هنر پنجم: معماری
معماری، چهارمین نوع از انواع هنر است که تقریبا همه ما روزانه با آن سروکار داریم ولی ممکن است به آن به‌عنوان نوعی از هنر توجه نکرده باشیم. هنر معماری روی طراحی و ساخت فضاهای فیزیکی و ساختمان‌‌ها تمرکز می‌کند و چون تاثیر بسیار مهمی روی زندگی انسان‌ها دارد، میتواند اهداف قدرتمندی مانند اهداف فرهنگی و زیبایی‌شناختی را دنبال کند.
آثار تاریخی در کشورهای مختلف دنیا، در حقیقت به نماد‌های فرهنگی تبدیل شدهاند که علاوه بر بیان ویژگی‌های یک شهر یا منطقه، یک دوره یا عصر تاریخی را معرفی میکنند. هنر معماری، نوعی راه ارتباطی با انسان‌ها هم است چون معماری مشهور جهان می‌توانند بیانگر داستان روزگار خود باشند، به بازدیدکنندگان الهام ببخشند و آن‌ها را برای باور یا ایمان به هرچیزی ترغیب کنند.
سبک‌ها و آثار مشهور در معماری
ازجمله سبک‌های مهم در معماری و آثار مشهور هرکدام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- «معماری گوتیگ» (Gothic Architecture) مانند «کلیسای میلان» (Milan Cathedral) در ایتالیا
- «معماری رنسانس» (Renaissance Architecture) مانند «کلیسای جامع فلورانس» (Florence Cathedral) در ایتالیا
- «معماری باروک» (Baroque Architecture) مانند «کاخ ورسای» (Versailles Palace) در فرانسه
- «معماری بومی» (Vernacular Architecture) مانند ساختمان‌های «هانوک» (Hanok) یا خانه‌های سنتی در کره جنوبی
- «معماری مدرن» (Modern Architecture) مانند ساختمان «موزه گوگنهایم» (Guggenheim Museum) در بیلبائو اسپانیا
تصویر زیر، نمایی از یک هانوک را نشان می‌دهد:
هنر ششم: تئاتر
پنجمین نوع هنر، شامل تئاتر و همه اشکال هنرهای نمایشی به جز موسیقی است. منظور از هنرهای نمایشی، هرگونه اجرای درام، رقص یا نمایش دیگری است که اغلب به‌صورت زنده در مقابل چشم بیننده اجرا می‌شود. تئاتر اگرچه در حوزه هنرهای تجسمی قرار نمی‌گیرد ولی انتقال احساسات و عواطف در آن چه روی صحنه و چه در سالن تئاتر بسیار زیاد است.
تئاتر‌های ساده و موزیکال، نمایش‌های رقص، اپرا، سیرک و … ازجمله مهم‌ترین انواع هنرهای مرتبط با تئاتر هستند.
در این شکل هنر، برخلاف دیگر انواع آن که در بخش‌های قبلی به آن‌ها اشاره کردیم، هیچ اثر یا شی‌ء فیزیکی توسط هنرمندان ساخته نمی‌شود، بلکه هنر در اجرای آن‌ها اتفاق می‌افتد. دقیقا به همین دلیل است که انواع مختلف هنرهای نمایشی، طبیعت ناپایدار، زودگذر و موقتی دارند. به بیان بهتر، نمایش اجرایی که دقیقا مشابه اجرای قبلی باشد، تقریبا ناممکن است.
در اجراهای جدید تئاتر یا نمایش‌های رقص، اغلب بیشتر از یک بازیگر یا رقصنده ظاهر می‌شوند و طراح رقص یا نویسنده داستان به‌عنوان هنرمند راهنما در اجرای درست نمایش ایفای نقش می‌کند. با این حال اعضای زیادی پشت صحنه کار میکنند تا اجرا به‌درستی انجام شود. طراح صحنه، مسئول موسیقی، طراح لباس و … ازجمله این افراد هستند.
در سال‌های اخیر و با پیشرفت تکنولوژی عکاسی و فیلم‌برداری، ضبط یک اجرا در قالب فیلم امکان‌پذیر شده است ولی جادوی صحنه و اثرگذاری آن فقط با حضور در اجرای زنده بازیگران روی صحنه به مخاطب منتقل می‌شود.
هنر هفتم: سینما
فیلم و سینما، نوع ششم هنر است و به‌عنوان جدید‌ترین نوع هنر هم شناخته می‌شود چون فقط چیزی حدود ۱۰۰ سال از شکل‌گیری آن می‌گذرد. هنر سینما ترکیبی از تصاویر متحرک، صدا و روایت است و نقش مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی، ارزش‌‌ها و هویت افراد جامعه دارد.
هنر سینما از قدرت هنرهای ادبی و هنرهای بصری به‌طور همزمان بهره می‌گیرد و برای درگیر کردن احساس مخاطب از موسیقی، هنرپیشگی، کارگردانی، گریم، طراحی لباس، فیلم‌نامه‌نویسی و تدوین استفاده می‌کند. به‌همین دلیل است که فیلم را به‌عنوان محبوبترین و مدرن‌ترین شیوه هنری در نظر می‌گیرند حتی با اینکه شباهت زیادی به انواع کلاسیک هنر مانند نقاشی یا مجسمهسازی ندارد.
تصویر زیر، صحنه‌ای از فیلم «استاکر» (Stalker) از «آندره تاکوفسکی» را نشان می‌دهد:
در قرن نوزدهم و بیستم میلادی، با پیشرفت تصاویر متحرک، شکل کاملا جدیدی از هنر معرفی شد که در ابتدا فقط نمایشی جذاب از کنار هم قرار گرفتن تصاویر متحرک بود و ایده و موضوع مشخصی نداشت. با گذشت زمان و اضافه شدن روایت و تکنیک‌های مونتاژ فیلم، هنر سینما و فیلم‌سازی شکل جدیدی به خود گرفت.
اولین بار، کارگردانی به نام لوئیس بونوئل، تلاش کرد از عناصر روایت و سوررئالیسم برای اثرگذاری بیشتر در فیلم‌سازی استفاده کند. تصویر زیر مربوط به فیلم «سگ اندلسی» (Un Chien Andalou) از این کارگردان است. تصویر زیر، صحنه‌ای از این فیلم را نشان می‌دهد:
