معرفی ساز دیدجریدو

دیجیریدو (didjeridu) سازی بادی است که توسط بومیان استرالیای شمالی به احتمال قوی 1500 سال قبل پدید آمد و هنوز نیز در استرالیا و سایر نقاط دنیا بطور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساز گاهی اوقات به عنوان ترومپت چوبی یا drone pipe شناخته می‌شود. موسیقی‌شناسان این ساز را به عنوان ساز ایروفون (هواصدا) برنجی طبقه‌بندی می‌کنند.

هیچگونه منبع موثقی درباره عمر واقعی این ساز وجود ندارد. باستان‌شناسان با مطالعه سنگ‌ها و صخره‌ها و بر اساس نقاشی‌های دیواره‌های غارها و پناهگاه‌های آن دوران، می‌گویند که مردم نواحی کاکادو (Kakadu) از سرزمین شمالی استرالیا این ساز را کمتر از هزار سال بکار می‌برده‌اند. در یک نقاشی واضح در گینگا واردلیرمنگ (Ginga Wardelirrhmeng) در کرانه شمالی فلات آرنهم (Arnhem Land) بر روی صخره‌ها مربوط به 1500 سال قبل، نوازنده دیگریدو و دو خواننده در یک مراسم اوبار (Ubarr) دیده می‌شوند.

دیجریدو مدرن معمولاً استوانه‌ای یا مخروطی است و طولی بین 1 تا 3 متر دارد. طول بسیاری از این نوع سازها 1.2 متر است. عموماً هرچه این ساز بلندتر باشد زیر و بمی یا گام آن کمتر می‌شود. به هر حال، سازهای flared نسبت به سازهای unflared با طول برابر زیر و بمی بالاتری دارند.

نام‌های مختلفی برای این ساز در بین بومیان استرالیای شمالی رایج است که هیچکدام شبیه نام دیگریدو نیستند. ولی بسیاری از بومیان دو زبانه از کلمه دیگریدو برای نام بردن این ساز در زبان خودشان استفاده می‌کنند. بسیاری از مشتاقان دیگریدو و برخی محققان از اسامی بومی برای سازهای سنتی استفاده کرده‌اند، این روش توسط برخی از سازمان‌های بومی صحه‌گذاری شد. با این وجود در مذاکرات روزمره، بومیان اغلب از کلمه دیگریدو به صورت بلاعوض با نام ساز در زبان خودشان استفاده می‌کنند.

دیجیریدو به عنوان یک کلمه نام آوا (onomatopoetic) از اختراعات غرب است. اولین بار این کلمه در نسخه سال 1908، Hamilton Spectator ، نسخه سال 1914 (Hamilton Spectator) و نسخه سال 1919 (Smith’s Weekly) به عنوان دیدجری شیطان صفت که تنها یک تک صدای دیدجری را تولید می‌کند، مورد توجه قرار گرفت.

ساز دیجریدو یا دیگریدو (Didgeridoo) فلسفه نامگذاری این ساز؛‌

توضیح دیگر درباره فلسفه نام‌گذاری این ساز این است که دیگریدو تحریفی از عبارت dúdaire dubh یا dúidire dúth در زبان ایرلندی است که این امر نیز بحث برانگیز است. Dúdaire/dúidire اسمی که با توجه به محتوا ممکن است به معنای ترومپت نواز، زمزمه کننده، فرد با گردن دراز، فوت کننده، استراق سمع کننده یا کسیکه پشت هم سیگار می‌کشد، باشد در حالیکه dubh به معنای black و dúth به معنای بومی است.

ایداکی (Yiḏaki) گاهی اوقات به صورت ایرداکی (yirdaki) تلفظ می‌شود یکی از رایج ترین نام‌ها است این نام به نوع خاصی از سازها که توسط مردمان یولنگو (Yolngu) از سرزمین آرنهام شمال شرق ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این وجود، نام‌های بیشمار منطقه‌ای دیگری برای دیجریدو مورد استفاده قرار می‌گیرد. که نام‌های زیر برخی از این نام‌های رایج هستند.

دیجیریدو در زبان یولنگو به نام ییداکی یا ییرداکی که یکی از قبائل استرالیای شمالی که این ساز برگرفته از انجا هستند شناخته می شود.

ساختار ساز دیجریدو (Didgeridoo)؛

دیجیریدو های بومی معتبر در جواحع سنتی استرالیای شمالی ساخته می‌شوند و سازندگان آنها برای پیدا کردن مواد خام در استرالیای شمالی و مرکزی سفر می‌کنند. این سازها معمولاً از چوب‌های سخت، بویژه گونه‌های مختلف اکالیپتوس که بومی این نواحی هستند، ساخته می‌شوند. عموماً تنه اصلی درخت قطع می‌شود اگرچه ممکن است یک شاخه اصلی مورد استفاده قرار گیرد. سازندگان این ساز به دنبال درخت‌های زنده توخالی در نواحی که موریانه‌های به شدت فعالیت دارند، می‌گردند. موریانه‌ها به این درخت‌های اکالیپتوس زنده حمله می‌کنند و تنها مغز مرده درخت را نابود می‌کنند چرا که چوب زنده بین مغز مرده درخت و پوست آن دارای ماده شیمیایی است که حشرات را دفع می‌کند. تکنیک‌های مختلفی برای یافتن این نوع درختان به کار گرفته می‌شود که شامل داشتن اطلاعاتی در زمینه منطقه مورد نظر و الگوهای فعالیت موریانه‌ها هم می‌شود و نوعی آزمون ضربه زدن آهسته روی چوب برای تعیین حفره مناسب صورت می‌گیرد که در آن پوسته درخت کنده شده و با یک ابزار خاص همانند تبر ضربه‌ای روی چوب زده می‌شود تا بررسی کنند که آیا این سوراخ رزونانس درست را ایجاد می‌کند یا خیر.

به محض یافتن درخت توخالی، درخت قطع شده و تمیز می‌شود و پوسته کنده و از آن جدا می‌شودآآآآ و انتهای آن صاف می‌شود و پوسته خارجی شکل داده می‌شود؛ این امر به پرداخت ساز دیجریدو یا دیگریدو منجر می‌شود. این ساز ممکن است نقاشی شود یا بدون تزئین بماند. یک لایه موم زنبور ممکن است در انتهای دهانه استفاده شود. سازهای سنتی توسط سازندگان بومی در آرنهم ( Arnhem Land) ساخته می‌شوند و گاهی اوقات با یک دهانه sugarbag همراه هستند. این موم سیاه از زنبورهای وحشی گرفته شده و عطری متمایز دارد.

دیگریدو های غیر سنتی نیز از لوله‌های پی وی سی، چوب‌های سخت غیر بومی (بطور معمول قسمت شده و خالی شده و دوباره به هم پیوسته)، شیشه، فایبر گلاس، فلزات، آگاو، سفال (گل رس)، کنف (به شکل بایو پلاستیک به نام زلفو zelfo) و حتی فیبرهای کربن ساخته می‌شوند. این دیجریدو ها معمولاً یک قطر داخلی بالایی در حدود 1.25 اینچ دارند که در قسمت پایینی به قسمت انتهایی زنگوله شکل یا بی شکل با قطر بین دو تا هشت اینچ می‌رسد و طول آن با توجه به گام مورد نظر انتخاب می‌شود. دهانه می‌تواند از جنس موم زنبور، چوب سخت، یا بطور ساده سمباده زده شود و توسط سازندگان ساز اندازه زده شود.

طرح‌های دیجیریدو های پیشرفته متمایز از دیگریدو های بومی استرالیایی سنتی هستند و نوآوری‌های صورت گرفته در آنها توسط موسیقی‌شناسان شناسایی می‌شود. نوآوری طراحی دیجریدو در اواخر قرن 20ام با استفاده از مواد و اشکال غیر سنتی شروع شد.